Nestor íslenskra endurskoðenda.

Stefán Svavarsson lærði endurskoðun í Bandaríkjunum.

Hann er helsti fræðimaður, og háskólakennari, landsins í þeim fræðum.

Var lengstum formaður prófnefndar löggildra endurskoðenda.

Ég er einn af nemendum Stefáns í reikningshaldi og í lestri og greiningu ársreikninga.

Og er ánægja að rifja upp að Stefán er bráðskemmtilegur og meira en frábær kennari.

Einn af þeim kennurum sem maður virkilega saknar.

En vissulega ekki á ábyrgð Stefáns ef nemendur hans gera, eða segja, einhverja vitleysu.

Stefáni fannst það aldrei ítrekað nægilega.

Að menn yrðu að kunna að lesa út úr áritun endurskoðenda á ársreikning.

Ef allt væri með eðlilegum hætti væri áritunin algerlega stöðluð.

Væri hún það ekki þyrftu menn á eigin ábyrgð lesa út skýringarnar á því.

Og yrðu að kunna það ef þeir ætluðu að starfa á sviði stjórnunar eða rekstrar.

Fyrst var að átta sig á hvað fælist í endurskoðun, og hlutverki endurskoðenda, og hvað ekki.

Í öðru lagi hvað endurskoðandinn segðist hafa gert, eða skoðað, og hvað ekki.

Þannig færi því fjarri að allt væri eins og best væri á kosið.

Þó að ársreikningur væri settur upp af löggildum endurskoðenda.

Það stóð þá í árituninni, til dæmis að hann hefði sett upp reikninginn skv. lögum.

En ársreikningurinn væri ekki endurskoðaður.

Sem þýddi þá að endurskoðandinn sagði ekkert um álit sitt á þeim tölum sem fyrirtækið lagði til í ársreikninginn.

Skilja að endurskoðandinn er ekki að skoða hverja einustu færslu eða hvern einasta greiddan reikning í fyrirtækinu.

Hann er að staðfesta ákveðin vinnubrögð sem eru að hluta samkvæmt lögum.

Hann er að skoða, uppsetningu ársreikningsins, bókhaldsaðferðir og vinnuaðferðir.

Endurskoðandinn sannreynir mögulega bankainnstæður og ýmis önnur atriði en gerir úrtaksathuganir á öðrum.

Gerir um tuttugu athuganir á ýmsum kennitölum og hlutföllum og ber saman við fyrri ár o. m. fl. 

Allt saman stundum kallað góð reikningsskilavenja sem byggist á lögum, reglum og stöðlum.

Endurskoðandi lítur til óvenjulegra rekstrarliða og getur um skuldbindingar sem ekki eru færðar inn í bókhaldið.

Í eina tíð voru t. d. eftirlaunaskuldbindingar ekki færðar í bókhaldið.

Endurskoðandinn segir frá þeim aðferðum sem ekki eru sambærilegar í fyrri ársreikningi, t. d. vegna breyttra reglna.

Hann leitast við að í ársreikningi séu upplýsingar sem skipta máli og eru skiljanlegar, áreiðanlegar og samanburðarhæfar.

Í reikningshaldi er einnig áríðandi að upplýsingar berist tímalega þannig að hægt sé að nota bókhaldið sem stjórntæki.

Mismunandi framsetning gat verið á ársreikningum t. d. á tímum verðbólgureikningsskila í óðaverðbólgunni.

Þá fór ákveðin gerð af ársreikningi inn til skattayfirvalda í samræmi við lög, reglur og úrskurði þeirra.

En ársreikningurinn sjálfur var byggður upp með notagildi stjórnenda fyrirtækisins í huga.  

Ársreikningur er lýsing á liðnum tíma en ekki spá um framtíðarhorfur eða loforð um framtíðina.

Þó að menn noti hann vissulega í því skyni, til dæmis fjársteymisyfirlit, þá gera menn það á eigin ábyrgð.

Í venjulegum fyrirtækjarekstri voru fyrstu merkin um vandræði t. d. í sjóðstreymisreikningnum.

Vandræði bankanna voru af miklu sérhæfðari toga eða fyrst og fremst skortur á erlendum gjaldeyri.

Þau vandræði voru á alþjóðlegum gjaldeyrismarkaði og ekki á vettvangi reikningsskila að spá um það.   

Þá er það ekki hlutverk endurskoðenda að lýsa því yfir að þeir telji hættu á að fyrirtækið gæti farið í þrot. 

Það gæti orðið til þess að flýta fyrir því eða til þess að fyrirtæki, sem annars slyppi, færi í þrot.

Hlutverk endurskoðandans væri þá að gera stjórnendum grein fyrir áhyggjum sínum.

Og láta þess svo getið í athugasemdum sínum, í áritun á ársreikninginn, sem hann telur þurfa.

Þannig að þeir geti lesið út úr því sem á þurfa að halda.

Endurskoðandinn er hér í nákvæmlega sams konar stöðu og seðlabanki í hvaða ríki sem er.

Seðlabanki getur ekki berum orðum stuðlað að því að banki eða bankakerfi riði til falls.

Efnahagslífið og stjórnmálamenn þurfa því einnig að kunna að lesa á milli línanna í því sem seðlabanki segir.

Ekki gera eins og Jóhanna og Össur að lesa aðeins tvær fyrstu setningarnar.

Og reyna svo ekkert að skilja í því sem á eftir fer.

En taka eigi að síður að sér að reka heilt þjóðarbú á alvarlegum tímum.

Og fullyrða að þau hafi betra vit á stöðu evrunnar en ESB þjóðirnar sjálfar.

Og við eigum heldur ekki að kjósa slíkt fólk til þess.

Gerðu ekki ráð fyrir kerfishruni